Mưa nắng, bóng mẹ phủ che (Thủy Linh Lung)

Thi sĩ họ Nguyễn chẳng đã nói “Nắng mưa là bệnh của trời”; mưa, nắng đâu chỉ là những hiện tượng tất yếu của sinh thể tự nhiên, nó còn có nghĩa là những “mưa, nắng” trong cuộc đời này. Vốn dĩ là chuyện riêng tư như thể “tương tư là bệnh của tôi yêu nàng” vậy thôi, Nhưng chuyện riêng ấy lại không của riêng ai. Như thế, ta thấy mặt lưỡng hợp của mọi vấn đề: giữa riêng - chung, cá nhân - cộng đồng, dân tộc - nhân loại, truyền thống - hiện đại... Theo như triết học Mác-Lênin, đó là mối quan hệ biện chứng giữa các sự vật, hiện tượng. Đó chính là quy luật hiện tồn của cuộc sống.

1.MƯA - NẮNG VẦN VŨ ĐÔI BỜ

Cuộc sống cũng như đời người vốn dĩ là một dòng sông vừa khai thuỷ, chảy trôi theo một dòng không định sẵn. Trên đôi bờ sông ấy, nắng mưa thay nhau vần vũ bốn mùa. Mùa xuân là mùa đẹp nhất trong năm nhưng vẫn có những cơn mưa xuân làm tiết trời se lạnh. Dường như, hoá tạo muốn đêm hơi thở lạnh lẽo níu giữ những sắc hương ấy. Hạ đến cùng mùa nắng oi ả, nắng nhuốm vàng những chòm điệp, đổ lửa lên vòm phượng học trò và trượt mình trên chiếc nón lá tinh khôi của người thiếu nữ. Đôi khi trở tính đỏng đảnh, vài cơn mưa hạ rả rích thầm thì với lũ học trò tinh quái. Con gió heo may mang cái lạnh, khô len lỏi vào thu mùa làm nhạt sắc lục nơi màu lá biếc để trong kí ức người chỉ ngập màu vàng thu năm nao. Đông tới cũng là khi lạnh giá đến buốt thịt xương, giá lạnh đến độ ta không còn cảm giác, chỉ mơ hồ là cái rét ngọt cắt vào da thịt. Như thế, bốn mùa chảy trôi trong chuyển luân của nắng, của mưa. Cuộc đời này cũng thế, dọc đường đời là bao bão tố, bao cơn khát, bao trầm luân luôn chực chờ.

Con đường làng (Phạm Tuấn Vũ)

Có một con đường làng, suốt đời nằm im dưới bóng hàng tre, mịn màng đất cát, như dải lụa mềm ôm lấy bờ cỏ hồ ao, vắt ngang cánh đồng lúa non, ghé qua từng con ngõ, vào thăm từng ngôi nhà. Con đường làng đưa người dân quê ra đồng, lên chợ, đến nhà thăm nhau, nối bền yêu thương nghĩa tình làng xóm, con đường làng đã hóa nên thân quen với thôn xóm chẳng biết từ thuở bao giờ, như một phần không thể nào thiếu được.

Minh họa: Trà My

Con đường làng bé nhỏ quanh co, nhưng là khởi nguồn của những đường cái lớn, đưa ta ra với thế giới bao la tươi đẹp bên ngoài. Từ những mái nhà thân thuộc với hàng giâm bụt, giàn mướp, luống cà; từ xóm nhỏ yên bình với cây đa, giếng nước, với những mặt người hiền lành, mộc mạc như đất bao nhiêu năm thấp thoáng sau bóng hàng cau, lũy tre làng, con đường thôn quê đưa ta ra những khoảng trời rộng lớn, có bao điều mới lạ bất ngờ. Đó là con đường đưa ta đến trường có vòm lá cọ rợp mát làm chiếc ô xanh biếc trên đầu, có tiếng chim non đầu cành ríu rít. Đó là con đường đưa ra thành phố học, lần đầu tiên xa quê ra chốn đông người, có lời động viên của ba, có ánh mắt âu lo của mẹ, có cả ước mơ và lời hứa nguyện ta giữ chặt trong lòng. Đó là con đường đưa ta cùng bạn bè cùng trang lứa lên đường nhập ngũ, đi bất cứ nơi đâu mà Tổ quốc cần. Con người ta ai cũng phải lớn lên, phải bay ra với cuộc đời rộng lớn đẹp tươi. Những nẻo đường đất nước sẽ đón bước chân ta, xóm nhỏ nơi quê nghèo không thể giữ ta mãi nữa. Nhưng nếu không có con đường làng nhỏ làm sao ta ra được đường cái thênh thang, làm sao bước chân ta cất lên nổi.

Ôm trăng giữ mùa (Thủy Linh Lung)

1. “Trăng muôn đời thiếu nợ…”

Ta muốn bắt đầu những nghĩ suy của mình bằng một câu hát còn để khuyết mỗi người tự tìm lấy một lời giải đáp cho riêng mình.

Vẫn biết đời đổi thay, chảy trôi nơi nào rồi lại về nguồn cũ tìm ngọt ngào phù sa đắp bồi bãi bờ hoang dại. Ở phương trời xa, em rao bán tuổi thơ mình, đổi lấy một món hời mà trả nợ cho trăng. Nỗi nhớ trong em không thổn thức, không dằn vặt, trăn trở… chỉ là một nỗi nhớ vu vơ. Cái vu vơ của kẻ tình nhân xa. Chỉ có em là con nợ của trăng. Em nợ lớn quá, nhiều quá sao em trả hết? Ngày xưa, có một cô bé lớn lên trong đòn ròi, tiếng la mắng của người cha dượng. Người mẹ cô yêu thương đã vì bệnh tật qua đời. Trên cõi đời này, cô chẳng còn ai. Cô bị ám ảnh bởi mọi thứ trong ngôi nhà quen thuộc. Cô thường trốn ra bờ sông khi cha dượng đã ngủ say. Nằm im trên cỏ non, cô âm thầm nghe gió thì thào, nghe cỏ hát tình ca, nghe mùi cỏ ram rám trên từng thớ thịt. Ngửa mặt hứng trăng, nước mắt cô lấp lánh thế chảy dài như một dòng sông trăng. Như thế, trăng với cô thành bạn, thành tri kỉ, nhân tình của nhau. Trăng ve vuốt vết thương lòng cô, khiến chúng lành lặn. Trăng tặng cho cô nụ cười đẹp nơi khuôn mặt thánh thiện. Yêu trăng bởi trăng là một phần tâm hồn cô vậy.

2. Thu già bởi tại trăng non

Thương bếp lửa chiều đông (Phạm Tuấn Vũ)

Có những chiều đông rất buồn. Quê tôi chìm trong màn mưa giăng kín núi rừng. Mưa triền miên không dứt, như rót vào lòng người những nỗi buồn miên man. Nhà tôi ngày ấy mùa mưa nào cũng giọt, vách phên tre gió lọt lạnh lùng. Gió mùa Đông bắc tràn về, thổi run run những bàn tay lạnh, ba tôi lại ngồi nhóm bếp chiều đông.

Minh họa: Trà My

Có những chiều đông như thế. Ba tôi lặng lẽ xuống bếp nhóm những đóm lửa hồng rồi ngồi đó trầm ngâm. Ông khẽ châm điếu thuốc rồi đưa ánh mắt trông ra xa vời. Ngoài kia con nước đang lên, tiếng bìm bịp kêu chiều bập bềnh nỗi nhớ. Đó là những ngày mẹ xa nhà đi vào tận miền trong làm công nhân chưa về. Thương nhau, đôi bàn tay trắng lấy nhau. Cả một thời trai trẻ, ba mẹ tôi chưa được sung túc ngày nào. Hết ba lại mẹ phải thay nhau đi làm xa. Nhiều lần tôi bắt gặp đôi mắt ba tôi rưng rưng, không biết là khói bếp cay xè hay những giọt nước mắt tủi thương trong lòng cố nén chặt. Những chiều đông mẹ xa nhà, ba ngồi bên bếp nhìn ra xa vời. Thương mẹ nhưng buộc lòng để mẹ đi làm xa, nhớ mẹ ba tôi lại ngồi nhóm bếp…

Duyên nợ nhà Phật (Thủy Linh Lung)

Được sinh ra trên đời vốn là duyên nợ tiền kiếp. Người Trung Hoa có một quan niệm, bố và con gái kiếp trước là tình nhân của nhau, vì không đến được với nhau nên kiếp này họ được trọn vẹn sống cùng nhau. Con vẫn băn khoan tự hỏi, vậy con trai và mẹ ở kiếp trước đã mang nợ gì nhau để cái duyên, cái nợ nối tiếp đến kiếp này?

Chùa Thập Tháp (thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định) - Ảnh: Đ. PHÙNG

Thuở nhỏ, con vốn là đứa ngỗ nghịch, hay quấy hay phá nên mẹ phải vất vả hơn khi sinh thành cũng như khi chăm sóc, nuôi nấng. Lớn lên, con không hiểu những khó nhọc nặng chín cù lao ấy, con theo bạn bè chơi bời, lêu lổng. Nhiều lúc vô tâm con làm mẹ muộn phiền, những lời nói độc địa, những hành động vô lễ với mẹ không hiểu tại sao con lại làm thế nữa! Người ta vẫn bảo đôi mắt mẹ đẹp nhưng đượm buồn. Đó là nét buồn vì con. Nếu không có con chắc mẹ đã hạnh phúc hơn. Mỗi khi gieo lời hỗn láo, cãi lời mẹ hay phạm lỗi, nỗi buồn u uẩn, sự ăn năn, hối hận tràn lên trong con. Con muốn xin lỗi mẹ, muốn khóc, muốn làm gì cho mẹ vơi bớt muộn phiền. Nhưng con cũng chỉ lặng lẽ quay đi né tránh để rồi lần sau lại tái phạm. Con muốn được tha thứ, muốn được gỡ đi những đường gân đen từ tim mình. Nhưng chỉ là muốn mẹ làm cho mình. Dù chẳng nghĩ nổi một điều mình muốn làm cho mẹ. Chẳng hiểu từ đâu, từ bao giờ, con trở thành một đứa ít nói, hay cáu gắt, lạnh lùng đến khó bảo.

Cầu tre thương nhớ (Phạm Tuấn Vũ)

Đất nước mình phát triển, ngày càng có nhiều cây cầu hiện đại, vững chắc nối liền hai bờ. Không còn nhiều hình ảnh những chiếc đò ngang cắm sào nằm đợi. Nhịp cầu tre lắc lẻo khó đi cũng dần lui vào ký ức của một thời quê hương còn nhiều vất vả gian lao. Nhiều em nhỏ hôm nay có thể sẽ không hình dung được chiếc cầu tre ngày ấy. Có thể ai đó lỡ quên mất nhịp cầu tre thân thiết năm nào. Nhưng với riêng tôi, hình ảnh chiếc cầu tre nho nhỏ nơi con suối đầu làng vẫn còn in đậm hoài trong ký ức, dẫu thời gian có thể làm nhiều thứ mờ phai.

Minh họa: Trà My

Cầu tre ngày ấy đơn sơ. Hai thân tre dài vắt ngang hai bờ suối làm cầu. Giữa dòng là hai đoạn tre già trồng chéo làm trụ chia cầu ra hai nhịp. Trên cầu một cây tre nhỏ thon dài được buộc vào hai trụ cũng bằng tre để người qua vịn cho dễ đi. Cây cầu nho nhỏ làm toàn bằng tre, đong đưa mỗi buổi trưa hè, lắc lư mỗi chiều nước lớn, gần gũi thân quen với người dân xóm tôi, như cây đa, bến nước của một ngôi làng nào đó trên mảnh đất hình chữ S thân yêu này…

Thương lắm, khói chiều ơi! (Vi Ánh Ngọc)

Chiều cuối đông, trên chiếc xe máy cà tành chạy gần cả trăm cây số từ thị thành về quê, chợt thoang thoảng mùi rơm rạ sau mùa gặt, và những ngọn khói chiều vương vãi chốn đồng quê. Dừng xe giữa ruộng đồng mênh mông, tôi tranh thủ hít hà thứ hương vị đã gắn bó suốt thời tuổi thơ của mình. Và như cố níu giữ những làn khói ấy lâu hơn, tận hưởng nhiều hơn chút man mác của mùi khói cay nồng… bỗng sợ mùi khói chiều tan biến đi nhanh chóng giữa dòng thời gian cuộn chảy.

Minh họa: Trà My

Sinh ra và lớn lên nơi vùng quê nghèo, cả thời tuổi thơ tôi gắn bó với rơm rạ, với bếp củi, với những làn khói mỏng manh trong những sáng se lạnh, những trưa ấm áp, những chiều ngả bóng hoàng hôn. Nơi làng quê, những đứa trẻ chúng tôi quá quen thuộc và gần gũi với khói bếp ban chiều. Vào khoảng 5 đến 6 giờ chiều, khi những ngọi khói cuồn cuộn như làn mây bay lên trên chái bếp là chắc rằng nhà ai đó đang bắt đầu chuẩn bị bữa cơm chiều. Và thế, cứ mỗi chiều tan trường đi về trên con đường làng còn đầy những vũng sình sau cơn mưa vội vã, lũ trẻ chúng tôi như được thấm dần mùi khói quá đỗi thân quen… Nhanh hơn mỗi bước chân, muốn về nhà thật nhanh xem má nấu cơm chưa, để được vào bếp, được lùi củ khoai lang cất giấu sau đống củi khô.

Giàn bầu của mẹ (Phạm Tuấn Vũ)

Năm nào nhà tôi cũng có một giàn bầu trước ngõ. Giàn bầu ấy mẹ tôi trồng. Mẹ tôi cả đời làm ruộng, chỉ biết quanh quẩn sau lũy tre làng với cánh đồng, mảnh vườn. Chợ tỉnh, chợ huyện bà mới ra được vài lần, sau này tôi định chở mẹ xuống phố mua sắm, bà lại bảo chỗ ấy đông người, mẹ… sợ. Qua năm này tháng nọ, mẹ tôi chỉ loanh quanh trong xóm, ra chợ làng, thăm vài người bạn láng giềng rồi lại trở về với căn nhà, góc sân, lại tự tay ươm trồng, vun vén cho hàng cà giàn mướp. Mẹ tôi thích ăn bầu, bà bảo ăn bầu người mát, nên năm nào cũng trồng một giàn trước ngõ cho trái sum suê.

Mẹ tôi là người kỹ tính. Từ việc để giành hạt giống mùa trước, cho đến ươm hạt lên mầm, bắc giàn cho bầu bò lên, bà đều làm tỉ mỉ. Có lần mẹ đi làm đồng, tôi ở nhà nấu cơm trưa. Tôi ra giàn bầu hái một quả đẹp nhất vào nấu canh cho mẹ. Tưởng rằng trưa mẹ về sẽ vui bởi bữa cơm do thằng con vụng về như tôi nấu. Ngờ đâu, khi mẹ về, tôi thấy mặt mẹ không vui: “Con hái trái bầu lớn nhất giàn rồi phải không”. Tôi hồ hởi dạ. Mẹ thở dài “Trái đó mẹ để làm giống mà”. Tôi mới ngớ người ra, bao giờ mẹ cũng để trái ra đầu tiên lấy hạt cho năm sau trồng. Rồi bà gõ đầu tôi, trái đầu tiên để giống mới tốt, lần sau làm gì cũng phải để ý nghe con. Tôi chỉ biết cười xòa. Rồi tự tay mẹ dọn cơm cho tôi.