(ĐOAN NGỌ TIẾT ĐÍCH KHỞI NGUYÊN - 端午節的起源)
Võ Minh Hải
Về nguồn gốc của tết Đoan ngọ端午節, từ trước đến nay đã tồn tại nhiều cách lý giải khác nhau. Từ cuối thời Đông Hán 東漢末年, người ta đã tìm thấy những thư tịch sưu tầm về tết Đoan ngọ, các học giả thời đó cho rằng nguồn gốc của lễ tiết này có liên quan đến sự tưởng niệm thi hào nổi tiếng của nước Sở 楚國- danh nhân văn hoá Khuất Nguyên 屈原.
Khuất Nguyên, tên là Bình 平sinh vào khoảng năm 280 TCN, là vương công, đại quý tộc của nước Sở. Ông là người có tài năng xuất chúng, “xuất khẩu thành chương, thạo việc giấy tờ” (Tư Mã Thiên) và vô cùng ái quốc. Năm 25 tuổi, ông đã đảm nhận chức vụ Tả đồ 左徒, một cương vị trọng yếu trong bộ máy cai trị, chỉ thấp hơn Tể tướng 宰相 một bậc. Do sớm thành đạt nên Khuất Nguyên đã bị người đời ganh ghét, đố kỵ ngay cả vương phi của vua Sở Hoài Vương 楚懷王 là nàng Trịnh Tụ 鄭袖 cũng tỏ thái độ bất mãn đối với ông. Đương thời, Sở vương là kẻ bất tài, vô đạo, chỉ biết hưởng lạc. Điều đó khiến cho Khuất Nguyên vô cùng lo lắng, ông muốn cải tổ nền chính trị quốc gia, chủ trường liên hợp với các nước khác để ngăn chặn sự ảnh hưởng của nước Tần秦國. Hoài Vương lúc đầu rất tín nhiệm Khuất Nguyên, nhưng về sau vì nghe lời xúc siểm của bọn gian thần, hầu cận nên ngày càng không tin vào những lời khuyên trung thành của Khuất Bình. Vào lúc ấy, cả ba nước Tần 秦, Tề 齊và Sở楚 đều nổi lên tranh bá, giành lấy sự ảnh hưởng đối với các nước nhỏ ở phía Tây, Đông và Nam. Quan viên của nước Sở đã hình thành 02 phái: Thân Tần 親秦 và Thân Tề 親齊. Để thực hiện âm mưu ly gián của mình, nước Tần đã phái Trương Nghi 張儀, một biện sĩ nổi tiếng đến thương thuyết với vua Sở, nước Tần tình nguyện cắt 600 dặm đất tặng cho Sở và yêu cầu nước Sở phải ly khai với Tề, phá bỏ hội ước trước đây của hai nước. Quả nhiên, vua Sở đã trúng kế và tuyên bố tuyệt giao với Tề. Thế nhưng, đến khi nhận đất thì Trương Nghi đã lật lọng nói là chỉ tặng có 06 dặm. Hoài vương tức giận và hạ lệnh phái binh đánh Tần, nhưng bị bại binh ở đất Đan Dương 丹陽 và buộc phải cắt đất bồi thường chiến phí cho Tần.
